ترکیب گله را می توان در زمینه های مختلف مورد بررسی قرار داد. مثلا یک گله ممکن است بر اساس نوع دام ترکیب ویژه ای داشته باشد. این ترکیب ویژه از عوامل گوناگون طبیعی یا فرهنگی تاثیر پذیرفته است. بسیاری از عوامل موثر بر ترکیب گله را می توان شناخته و توضیح داد. در اصل مقاله تا حدودی در طبقه بندی انواع ترکیب گله و شناسایی عوامل موثر برآن کوشش شده است. همچنین نشان داده شده که چگونه عناصر متفاوت یک نظام اجتماعی در یک تقابل سیستماتیک قرار دارند. اگر برای حل مشکلات روستایی و عشایری با این فرض عمل شود میزان موفقیت تا حدود زیادی افزایش خواهد یافت.

هدف مطالعه حاضر تحلیل وضعیت اقتصادی دامداریهای سنتی در منطقه آواجیق شمالی شهرستان چالدران است. داده های مورد نیاز با استفاده از تکمیل پرسشنامه و مصاحبه رودررو از 122 واحد گوسفنداری فعال بر اساس جدول نمونه گیری بارتلت به صورت تصادفی در سال 1395جمع آوری شد. برای ارزیابی اقتصادی واحدها با تقسیم بندی گوسفنداریهای سنتی به اندازه های مقیاس کوچک، متوسط و بزرگ ابتدا سهم هزینه ها و درآمدها تعیین شد سپس از شاخص های ارزش حال منفعت خالص و نسبت منفعت به هزینه (در دو نرخ بهره 14 و 16 درصد) استفاده شد. نتایج نشان داد که در دامداریها بیشترین سهم درآمدی جاری مربوط به فروش بره با 76% و درآمد ناشی از فروش شیر با 13% است. همچنین هزینه علوفه بیشترین سهم هزینه را در منطقه آواجیق شمالی به خود اختصاص داده است. بر اساس معیار ارزش حال منفعت خالص در نرخ بهره 14 درصد بصورت کلی و به ازای هر واحد دامی به ترتیب 134111880 ریال 694880 ریال زیان وجود دارد. همچنین با نرخ بهره 16 درصد بصورت کلی و به ازای هر واحد دامی به ترتیب 108826420 ریال و 563870 ریال سود وجود خواهد داشت. بر اساس معیار منفعت به هزینه در نرخ بهره 14 درصد، دامداران در هر سه مقیاس با ضرر مواجه هستند و نسبت منفت به هزینه کمتر از یک است. به علاوه با افزایش نرخ بهره به 16 درصد، بازدهی اقتصادی گوسفندداریهای سنتی افزایش خواهد یافت.

سابقه و هدف: علیرغم اجرای طرح­های مرتعداری در عرصه­های مرتعی، گزارش­های متعددی از وضعیت نامطلوب مدیریت مراتع منتشر می شود. این موضوع بیانگر آن است که فشار وارد بر مراتع، بیش از توان آنها می باشد و بهره برداری از آنها به هیچ وجه برابر ضوابط علمی و مطابق با مقیاس تولید آن نبوده است. از اینرو باید ضمن تجدید نظر در شرح خدمات طرح-های مرتعداری، به هنگام ممیزی مراتع و صدور پروانه چرا، به اندازه مطلوب هر خانوار و حداقل مساحت مرتع مورد نیاز هر یک از خانوارهای مرتعدار جهت استفاده چرایی از مرتع و نگهداری دام، توجه ویژه­ای کرد. در این ارتباط، اعتقاد بر این است که تعیین تعداد بهینه دام به عنوان مهمترین تصمیم مدیریتی موثر در تولید و اقتصاد، امری پیچیده بوده و به معیارهای مختلف، بستگی دارد. بنابراین شناخت هزینه ها و درآمدهای جاری بهره بردار و واحدهای بهره برداری جهت برنامه ریزی کوتاه مدت و بلندمدت مرتعداران و بخش های دولتی در استفاده اصولی و حفظ و احیای این منابع از اهمیت زیادی برخوردار است. مواد و روش ها: این تحقیق با هدف ارزیابی و تحلیل مالی دامداری سنتی در سامان های عرفی مراتع سهند انجام شد. 45 سامان عرفی مرتعی از طریق روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده برای مطالعه انتخاب شدند و درنهایت پرسشنامه ارزیابی مالی به صورت تصادفی برای 205 دامدار تکمیل و هزینه ها و درآمدهای دامداری سنتی و شاخص های ارزش حال خالص و نسبت منفعت به هزینه با استفاده از اطلاعات پرسشنامه استخراج گردید. همچنین رانت اقتصادی و ارزش مورد انتظار از دیدگاه دامداری و تولید علوفه برای مراتع مذکور محاسبه شد. سود اقتصادی سالانه به دست آمده از فروش محصول در واحد سطح (فرآورده های لبنی، دام زنده، پشم و مو و کود دامی) رانت اقتصادی نام دارد که از کسر هزینه های آشکار (هزینه های دامداری) و پنهان (هزینه های کارگری دامداران و خانواده آنان در دامداری سنتی) از درآمد ناخالص و تقسیم جواب حاصله بر سطح به دست می آید. ارزش هر هکتار از مراتع موردبررسی ازنظر بهره برداری به صورت دامداری سنتی با تقسیم رانت اقتصادی بر نرخ تنزیل واقعی، محاسبه گردید. برای محاسبات مربوط به توجیه اقتصادی دامداری سنتی در سامان های عرفی مراتع سهند از دو شاخص ارزش حال منفعت خالص ([1]NPV) و نسبت منفعت به هزینه (BCR[2]) استفاده شده است. در روابط مذکور t عمر مفید دوره دامداری، B و C به ترتیب منفعت و هزینه جاری در هر سال، i نرخ بهره و n تعداد سالها است. نتایج: نتایج نشان داد بهره برداران سامان های عرفی مراتع سهند به طور متوسط دارای 19/85 هکتار مرتع هستند و متوسط تعداد دام برای هر بهره بردار در این مراتع 277 واحد دامی است. به طور سالانه هر بهره بردار در دامداری سنتی 14/1994 میلیون ریال هزینه دامداری دارد که قسمت عمده آن مربوط به تأمین خوراک و تغذیه دستی دام می باشد. مجموع درآمد هر بهره بردار در طول سال به صورت متوسط 38/2697 میلیون ریال به دست آمد که بخش عمده آن مربوط به فروش دام زنده است. سود اقتصادی به ازای هر بهره بردار در ییلاق 38/1704 میلیون ریال و در قشلاق به ازای هر بهره بردار 10/539 میلیون ریال زیان برآورد گردید. رانت اقتصادی حاصل از بهره برداری سامان های عرفی مراتع سهند برای دامداران 26/8 میلیون ریال برای هر هکتار و ارزش مورد انتظار این مراتع 53/1 میلیون ریال برای هر هکتار برآورد گردید. طبق نتایج توجیه اقتصادی؛ در سناریو با نرخ بهره 14 درصد 712/2 میلیون ریال و در سناریو با نرخ بهره 18 درصد 928/2 میلیون ریال زیان اقتصادی به ازای هر بهره بردار وجود دارد. نسبت منفعت به هزینه در سناریو با نرخ بهره 14 درصد 79/0 و در سناریو با نرخ بهره 18 درصد 76/0 برآورد گردید که نشان دهنده زیان­ده بودن واحدهای دامداری در سامان های عرفی مراتع سهند می باشد. نتیجه گیری: تحلیل مالی واحدهای دامداری سنتی وابسته به مراتع می تواند اطلاعات و راهنمایی های موردنیاز را در اختیار مدیران مراتع کشور قرار داده و نیز در جریان برنامه ریزی و سیاست-گذاری های اقتصادی کلان کشور و همچنین مدیریت دام وابسته به مراتع کشور، مورداستفاده قرار گیرد. برای رسیدن به سودآوری اقتصادی مطلوب و کاهش فشار دام بر مراتع، اولویت دفتر امور مراتع، باید تهیه طرح های مرتع داری اقتصادی باشد. برای تحقق این امر، باید با استفاده از فناوریهای نوین، هزینه های دامداری را کاهش و با استفاده چندمنظوره از مرتع، مرتعداری را اقتصادی کرد. ارزان کردن مرتع داری، توانمند کردن مرتعداران و بالا بردن رفاه آنان، سه پیش شرط اساسی برای مرتعداری اقتصادی و جلوگیری از تخریب مراتع می باشد.

در بررسی حاضر، مواد خوراکی مورد استفاده در گاوداری های شیری سنتی اهواز مورد مطالعه قرارگرفت و میزان آلودگی به آفلاتوکسین B1 در 88 نمونه خوراک دام مصرفی شامل تفاله نیشکر، سبوس برنج، آرد گندم، مخلوط کنسانتره، کاه و علوفه سبز در فصل تایستان و زمستان به وسیله روش الیزا اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که از مجموع 88 نمونه مورد بررسی، میزان AFB1 در 5 نمونه (5.68%)، بالاتر از حد مجاز سازمان ملی استاندارد ایران (10 mg/Kg) می باشد. از این تعداد، 3 نمونه مربوط به سبوس با مقدار 67.2، 27.2 و 49.6، 1 نمونه مربوط به کنسانتره با 112 و 1 نمونه مربوط به تفاله نیشکر با 15.53 میکروگرم در هر کیلوگرم آفلاتوکسین می باشند. بررسی های آماری نشان داد که علیرغم اینکه در ناحیه اهواز میانگین آلودگی به AFB1 در خوراک دام در فصل تابستان اندکی بیشتر از فصل زمستان است اما این تفاوت معنی دار نمی باشد (P>0.05). در فصل تابستان، کنسانتره و تفاله نیشکر عامل مهم آلودگی خوراک دام به AFB1 است در حالی که در فصل زمستان سبوس برنج عامل آلودگی محسوب می گردد. آموزش و ارائه توصیه های لازم به دامداران می تواند در حذف و یا کاهش میزان آفلاتوکسین B1 در خوراک دام و به طبع آن کاهش AFM1 در شیرهای تولیدی منطقه کمک نماید.

با توجه به بازدهی پائین و عدم صرفه اقتصادی دامداری های سنتی وابسته به مرتع؛ ایجاد دامداری های صنعتی با پرورش دام های سنگین، ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای کاهش فشار دام سبک خارج از ظرفیت چرا، در مراتع معرفی شده است. از این رو در پژوهش حاضر، به تحلیل اقتصادی دامداری های صنعتی و سنتی وابسته به مراتع در شهرستان مراغه پرداخته شد. جامعه آماری، واحدهای دامداری صنعتی و سنتی شهرستان مراغه بوده و با استفاده از روش خوشه ای دو مرحله ای 21 پرسشنامه تکمیل گردید. برای برآورد تابع تولید از تابع تولید کاب-داگلاس استفاده شد. با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها؛ کارایی فنی با بازده ثابت نسبت به مقیاس و کارایی فنی با بازده متغیر نسبت به مقیاس محاسبه گردید. نتایج نشان داد؛ میانگین کارایی در دامداری های صنعتی، کوچک روستایی و سنتی به ترتیب؛ 705/0، 541/0 و 511/0 می باشد. در مجموع از 21 واحد دامداری مورد پژوهش، 57 درصد آنها ناکارایی مقیاس دارند که می توانند با تغییر مقیاس، کارایی بیشتری داشته باشند. تحلیل نتایج نشان داد دامداری های سنتی، به دلیل عدم اصلاح نژاد دام ها، نبود جایگاه مناسب برای نگهداری دام، عدم آگاهی دامداران از اصول علمی تغذیه و وجود بیماری های مشترک و واگیر دامی، نسبت به دامداری های صنعتی از کارایی کمتری برخوردار می باشند. برای رسیدن به سودآوری اقتصادی مطلوب و کاهش فشار دام بر مراتع، ایجاد دامداری های صنعتی با رعایت اصول فنی و تا حد توان جایگزین کردن دام های اصیل و اقتصادی بجای دام های بومی کم بازده و فاقد ارزش اقتصادی و دام سبک وابسته به مرتع، پیشنهاد می شود. اگرچه مقایسه دامداری های سنتی و صنعتی نشان داد هر دو نظام از قابلیت، توانمندی و محدودیت هایی برخوردارند. لذا رهیافت پایدار، طراحی یک نظام دامداری با استفاده از توانمندی ها و قابلیت های هر دو نظام و رفع محدودیت های آنها می باشد.

زمینه مطالعاتی: بیماری لپتوسپیروزیس یک بیماری زئونوز است که عامل ایجاد کننده آن باکتری گرم منفی و هوازی لپتوسپیرا انتروگانس و سرووارهای گوناگون آن می باشد. این بیماری می تواند در دام ایجاد سقط جنین، ناباروری، کاهش تولید شیر، تورم بیضه ها، کاهش تولید اسپرم و متعاقب آن ایجاد هزینه های درمانی زیاد را در بر داشته باشد. هدف: هدف از این بررسی میزان شیوع سرووارهای مهم لپتوسپیرا در جنس نر و ماده دام های (گاو، اسب، گوسفند و بز) شهرستان طارم در سنین متفاوت بود. روش کار: 200 نمونه خون (80 رأس گاو، 10 رأس اسب، 90 رأس گوسفند، 20 رأس بز) از ورید وداج دام های مناطق مختلف شهرستان طارم به صورت تصادفی جمع آوری شد و با روش میکروآگلوتیناسیون (MAT) مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج: در 48 نمونه (24 درصد) شامل 23 رأس گاو، 7 رأس بز، 15 رأس گوسفند و 3 رأس اسب از بین 200 نمونه اخذ شده، آلودگی به لپتوسپیرا اینتروگانس مشخص شد که در این بین بیشترین درصد مربوط به لپتوسپیرا گریپوتیفوزا با 59/39 درصد (19 رأس دام) شامل 10 رأس گاو، 7 رأس گوسفند و 2 رأس اسب بود. میزان آلودگی در مناطق مختلف این شهرستان متفاوت بود، ولی اختلاف معنی داری از نظر موقعیت مکانی در آنها دیده نشد (05/0P>). میزان آلودگی در جنس ماده (56/21 درصد) به طور معنی داری از جنس نر بیشتر بود (05/0P< ). ارتباط بین سن و آلودگی سرمی به لپتوسپیرا در گاو معنی دار (05/0P< )، ولی در گوسفند، بز و اسب معنی دار نبود. نتیجه گیری نهایی: آلودگی سرمی به سویه های مختلف لپتوسپیرا در بین دام های (گاو، اسب، گوسفند و بز) شهرستان طارم وجود دارد که می تواند موجب انتقال بیماری به سایر دام های سالم و انسان شود. موقعیت مکانی، جنس و سن تأثیر معنی داری در شیوع این آلودگی ندارد. لذا با توجه به عدم واکسیناسیون دام ها در منطقه باید واکسیناسیون و توصیه های بهداشتی و ضروری در جهت پیشگیری از رخداد بیماری در این منطقه به طور کامل مورد توجه قرار گیرد.

مقدمه: با وجود معرفی و توسعه مکانیزاسیون کشاورزی در بخش دامپروری کشور، هنوز هم انجام بسیاری از امور دامپروری به فعالیت فیزیکی قابل توجهی نیاز دارد. انجام فعالیت های مربوط به دامپروری به خصوص عملیات شیردوشی مستلزم وضعیت و حرکات بدنی نامناسب است که این موارد باعث افزایش خطر بروز اختلالات عضلانی-اسکلتی در کارگران شیردوش می شود.مواد و روش ها: در مطالعه ی حاضر فشار کاری وضعیت بدن کارگر در حین عملیات شیردوشی در ایستگاه دامپروری دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان و دامداری های گاو شیری واقع در شهرستان رامهرمز مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی ها روی سه روش شیردوشی سنتی (دستی)، استانشیون (شیردوش سیار تک واحدی) و جایگاه آزاد نوع تاندم (دارای شش جایگاه) صورت پذیرفت. ارزیابی فشار کاری وضعیت بدن در حین کار با استفاده از روشی تلفیقی روی 34 کارگر شیردوش مرد انجام گرفت.یافته ها: این ارزیابی ها نشان داد که در شیردوشی های دستی و استانشیون به دلیل کار در ارتفاع پایین اغلب نواحی بدن بیش از 70 درصد از زمان شیردوشی در پوسچر خمیده قرار داشتند. در نقطه مقابل در شیردوشی تاندم به دلیل کار در ارتفاع بالا بیش از 90 درصد از زمان شیردوشی بدن در پوسچر قائم و ایستاده قرار داشت. همچنین در مورد وضعیت انگشتان دست کارگر، حالت «حلقه شدن پنج انگشت» در هر سه روش شیردوشی غالب بود.نتیجه گیری: خم شدن طولانی مدت کمر در روش شیردوشی سنتی و استانشیون و سر پا ایستادن طولانی مدت در روش تاندم می توانند باعث بروز درد و اختلالات عضلانی-اسکلتی در ناحیه کمر در بین کارگران شیردوشی سنتی و مکانیزه شود. در مورد پوسچرهای مربوط به انگشتان دست، با افزایش میزان مکانیزه شدن در فرآیند شیردوشی، پوسچرهای طولانی مدت، متناوب و مکرر برای انگشتان دست کارگران شیردوش کاهش می یابد.